Từ 0 – 5 tuổi, bộ não của con phát triển như thế nào?
Từ 3 tháng cuối của thai kỳ cho đến khi 5 tuổi là giai đoạn bộ não phát triển nhanh nhất trong cả cuộc đời một con người.
- Khi vừa sinh ra, bộ não có kích thước trung bình bằng ¼ bộ não trưởng thành.
- Đến 1 tuổi, bộ não tăng gấp đôi kích thước.
- Đến 3 tuổi, bộ não đạt 80% kích thước của người trưởng thành.
- Khi 5 tuổi, bộ não đạt 90% kích thước bộ não trưởng thành.
Bộ não là trung tâm chỉ huy của cơ thể. Một đứa trẻ sơ sinh có tất cả các tế bào não (tế bào thần kinh) cần thiết cho suốt quãng đời của chúng, nhưng ban đầu những tế bào này chưa được kết nối để bắt đầu hoạt động. Những năm đầu đời là giai đoạn mà các kết nối thần kinh (khớp thần kinh – synapse) bắt đầu xảy ra. Trung bình mỗi giây có ít nhất 1 triệu kết nối thần kinh mới được thực hiện trong não bộ.
Chỉ trong 3 năm đầu đời, con của chúng ta từ một em bé sơ sinh phụ thuộc hoàn toàn người chăm sóc từ việc bú, ngủ, ăn, thay tã… phát triển thành một bạn nhỏ biết bò, biết đi, biết nói, biết chạy nhảy và biết hát ca. Tốc độ phát triển vượt bậc và “vũ bão” này chắc chắn không bao giờ xảy ra một lần nào nữa trong đời.
Bộ não của con sẽ phát triển khi các giác quan được kích thích, qua việc nhìn ngắm, cảm nhận, sờ chạm, nếm, ngửi và lắng nghe. Mỗi khi các giác quan được sử dụng, có ít nhất một kết nối thần kinh được tạo ra trong não của trẻ. Khi những trải nghiệm mới được lặp đi lặp lại nhiều lần, các kết nối thần kinh lại được tạo ra nhiều hơn nữa. Đây là nền tảng để hình thành nên sự nhận thức, cách trẻ suy nghĩ, cảm nhận, hành xử và học hỏi trong cả hiện tại và tương lai.
Sự phát triển toàn diện của trẻ ở những năm đầu đời phải bao gồm cả 4 mảng:
- Phát triển thể chất: sự tăng trưởng của cơ thể, phát triển các kỹ năng vận động từ thô đến tinh.
- Nhận thức: sự phát triển của não bộ về khả năng học hỏi và ngôn ngữ.
- Trí tuệ cảm xúc: học cách thấu hiểu bản thân qua các cảm xúc từ căn bản nhất, đến khả năng điều tiết cảm xúc, sự tự tin và lòng tự trọng.
- Kỹ năng xã hội tích cực: có khả năng đồng cảm với người khác, biết cách giao tiếp hiệu quả để tạo nền tảng các mối quan hệ trong tương lai.
Như vậy, không quá tí nào khi nói rằng: “3 năm đầu đời là nền tảng cho sức khỏe, nhận thức, trí tuệ, cảm xúc và hạnh phúc suốt đời của con”. Bất kỳ sự thiếu hụt nào xảy ra trong 3 năm này, sẽ rất khó hoặc mất rất nhiều thời gian để bù đắp về sau.
Phụ huynh có thể làm gì để giúp con phát triển não bộ tối ưu trong 3 năm đầu đời?
Mối quan hệ chặt chẽ giữa con và bố mẹ hoặc người chăm sóc thân thiết, sự chăm sóc ấm áp, những hành động yêu thương nhẹ nhàng, những cái ôm và những động chạm dịu dàng chính là liều vaccine tiêm chủng để trẻ sơ sinh có khả năng chống lại các tác động căng thẳng sau này trong cuộc sống.
Khi bố mẹ chơi cùng, múa hát, trò chuyện, đọc sách hoặc kể chuyện cho con và nuôi dưỡng con bằng một chế độ dinh dưỡng lành mạnh và phù hợp, cùng với tình yêu thương, não bộ của con sẽ phát triển tối ưu. Một môi trường sống lành mạnh, an toàn và sạch sẽ, kết hợp cùng những tương tác trực tiếp với người chăm sóc sẽ tạo ra sự khác biệt lớn trong tăng trưởng, phát triển và tiềm năng tương lai của trẻ.
Khi vừa sinh ra đời, khóc là cách giao tiếp duy nhất con biết khi cần truyền đạt một nhu cầu nào đó để bố mẹ có thể hỗ trợ con. Hãy đáp lại tiếng khóc của con bằng việc ôm, bế, trò chuyện để con có thể thiết lập được cảm giác tin cậy và an toàn vì giờ đây con không còn được ở trong chiếc bụng ấm áp của mẹ.
Việc cho con bú mẹ, không chỉ có mục đích “nuôi”, mà còn có ý nghĩa “dưỡng”. Qua hoạt động bú mút, con không chỉ được cung cấp dinh dưỡng, mà con còn được “no đủ” cả cảm giác an toàn và cảm xúc yêu thương tích cực.
Khi con lớn dần qua từng tháng tuổi, bất kỳ một hành động nào của con cũng có ý nghĩa, hoặc là một lời mời chào tương tác mà con muốn gửi đến bố mẹ và người chăm sóc mình. Tiếng khóc, nụ cười, từng câu ê a, từng cái gạt tay hay ném đồ vật, hành động chỉ trỏ, những bước đi chập chững… đều là những cơ hội để người lớn tương tác và phản hồi tới các nhu cầu con muốn nhắn gửi. Con sẽ học được rất nhiều, não bộ phát triển nhanh chóng hơn, khi các tín hiệu này được phản hồi tích cực.
Nếu chẳng may những người gần gũi nhất với con trong cuộc sống hàng ngày thường xuyên không phản hồi, không có những phản ứng tích cực với các tín hiệu của con, dần dà con sẽ không gửi ra những lời mời giao tiếp nữa. Điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển, hành vi, học tập và sức khỏe của con sau này.
Qua thời gian, khi bộ não phát triển, cảm xúc của con cũng hiện hữu dần và mạnh mẽ hơn. Khi không làm được việc gì đó hoặc không có được cái mình muốn, con sẽ trở nên vô cùng thất vọng, và đương nhiên con chưa biết cách điều tiết những cảm xúc mạnh này. Con sẽ thường sợ hãi với người lạ, chỗ lạ và bóng tối. Nếu người lớn biết cách kiên nhẫn và thông cảm khi con thể hiện những cảm xúc mạnh mẽ, con sẽ có khả năng lớn lên hạnh phúc, an toàn và cân bằng. Ngược lại, khi con không được phép biểu lộ cảm xúc căn bản nhất, con sẽ lớn lên trở thành người nhút nhát hoặc khó kiểm soát tâm trạng, cảm xúc và hành vi.
Những trẻ em thường xuyên bị trừng phạt về thể xác hoặc tinh thần trong sự tức giận thường có xu hướng trở thành người bạo lực khi lớn lên.
Vì vậy, khi con vào giai đoạn phát triển về hành vi và tính cách, bố mẹ hãy hỗ trợ và dạy con một cách tích cực qua các việc:
- Cung cấp cho con những lời giải thích rõ ràng về những gì nên làm và không nên làm
- Giúp con hiểu được những cảm xúc mà con đang trải qua, dạy con cách kìm chế và điều tiết cảm xúc
- Phản ứng nhất quán với từng hành vi nhất định của con
- Thường xuyên khen ngợi và khuyến khích những hành vi tốt và sự cố gắng, nỗ lực của con
Cả bố mẹ, cũng như các thành viên khác trong gia đình, cần tham gia vào việc chăm sóc, nuôi dưỡng và dạy dỗ con trẻ. Khi những năm đầu đời con được nuôi – dưỡng đúng cách, tương lai của con chắc chắn sẽ được phát triển và vững bền.
Tham khảo các phương pháp giáo dục sớm cho sự phát triển não bộ của trẻ:
Gymboree Play&Music là chương trình giáo dục sớm hàng đầu của Mỹ đã trải qua 46 năm hình thành và phát triển bởi các chuyên gia về giáo dục sớm. Chương trình giúp bé phát triển toàn diện cả về thể chất, nhận thức, kỹ năng xã hội và ngôn ngữ ngay từ 0 tháng tuổi với trang thiết bị và giáo án độc quyền của Mỹ. Số lượng hoạt động thay đổi liên tục trong lớp giúp bé duy trì hứng thú cả buổi học và các hoạt động được các chuyên gia nghiên cứu phát triển phù hợp với từng độ tuổi của bé.
Đăng ký học thử cho bé tại: https://gymboreehanoi.com/dat-lich